Alzheimer'ın Evreleri

Alzheimer Destek Seti, hastalığı 3 evreye bölüyor ve bu evrelerin kendilerine özgü belirtileri var.

EVRE 1 Hafif ve genellikle ihmal edilen belirtiler: 

• Bellek kaybı (genellikle yakın geçmişteki olaylara ilişkin);

• Günün tarihini hatırlama güçlüğü (zaman dezoryantasyonu);

• Bilinen mekanları tanıma güçlüğü, örneğin evdedir fakat nerede olduğunu karıştırabilir (mekan dezoryantasyonu)

• Karar verme güçlüğü (inisiyatif kaybı)

• Kelime bulma güçlüğü. Bu ilk belirtiler nedeniyle, kişi ürkmüş, utanmış yada kederli durumda olabilir. 

Biz anneannemde bu adımların hepsini yaşadık. Yakın geçmişteki olayları unutması senelerce sürdü; bir önceki gün ne yaptığımızı veya o haftasonu nereye gittiğimizi hatırlayamıyordu. Ev hanımı olduğundan ve bizimle yaşadığından tarihle herhangi bir işi olmuyordu fakat doktorlar sorduğunda bilemiyordu. Önceki yazımda da bahsettiğim gibi anneannem evimizde olduğumuzu anlayamıyordu. Karşısına oturup eşyaları tek tek tanıtmak, odaları gezdirmek ve saatlerce anlatmak gerekiyordu çünkü kendisini başka yerde zannettiğinden güven duygusunu yitiriyordu. Kelime bulma güçlüğü de çok sık yaşadığımız bir problemdi; bana bir şey anlatırken uygun kelimeyi bulamıyordu ve ben yardım etmek zorunda kalıyordum. Bazen de anlatmak istediğini anlamadıysam bile anlamış gibi yapıp ona katılıyordum ve o bundan çok büyük mutluluk duyuyordu.

EVRE 2 Günlük yaşam aktivilerinin sürmesini engelleyen belirgin düzeyde belirti ve problemler:

• Belirgin bellek problemleri (örn. aile üyelerinin isimlerini unutur);

• Kendine yeterliğin azalması (örn. yıkanma, giyinme gibi işlevlerde yardım gerekir);

• Çevrede kaybolma;

• Konuşma bozukluğunda artma;

• Halusinasyonlar 

 Birinci evredeki belirtiler gibi bu belirtileri de anneannemde gözlemledik. Anneannem bana ve kardeşlerime sürekli yeğenlerinin isimleriyle seslendi. Birinin ismini hatırlamaya çalışırken bütün ailenin isimlerini tek tek sayardı. Gün geçtikçe günlük faaliyetlerinde de kendine yetersizliği başladı. Örneğin, yıkanamıyordu. Nerede okuduğumu veya nereden duyduğumu hatırlamıyorum fakat şu çok ilgimi çekmişti: Bizim için duş almak çok basit bir işlem fakat Alzheimer hastası biri için bu çok karmaşık bir durum çünkü bu çok evreli bir işlem. Önce banyoyu bulup, gitmeniz gerekli. Daha sonra yıkanma işleminin kıyafetsiz yapıldığını hatırlayarak soyunmalısınız. Küvete girdikten sonra suya ihtiyaç duyacaksınız ve burada musluğu nasıl açmanız gerektiğini bilmeniz gerekecek. Musluğu açtıktan sonra suyun sıcaklığını ayarlamayı becerebilmeli ve suyla ne yapacağınızı da bilmelisiniz. Saçınızı yıkamaya sıra geldiğinde bunu da nasıl yapmanız gerektiğini bilmeniz/hatırlamanız gerekecek. Biz bunları çok doğal bir sırayla yapıyoruz fakat Alzheimer hastasında bunlar aynı birbirine dolanan ipler gibi karmaşık bir hal alıyor. Bu yüzden çok evreli eylemlerde onlara yardımcı olmalıyız. Giyinmek de zor bir işlem. Örneğin, benim anneannem kolları ağrıdığı için giyinemezdi, ayrıca neyi nasıl giyeceğini de bilemiyordu. Her zaman bakımlı ve temiz görünen anneannem dar kesim klasik eteğinin altına pijamasını giyiyordu ve çıkarmamıza asla izin vermiyordu. Burada yine benim için Alzheimer'lı biriyle ilgilenmenin altın kuralı öne çıkıyor: sabır ve anlayış. Anlayışlı olup, onun öyle oturmasını sağlayarak onu mutlu ediyorduk.

EVRE 3Tam bağımlılık. Zihinsel bozukluklar belirgin fiziksel bozuklukla birliktedir. 

• Yardım edildiği halde beslenmede güçlük;

• Arkadaşları ve aile üyelerini tanımada güçlük;

• Yürüme güçlükleri (hasta yatağa bağımlı durumda mı?);

• İdrar ve/veya gaita kaçırma;

• Belirgin düzeyde davranış bozuklukları

İşte bu en son ve hem hasta için hem de yakınları için en zor evre. Burada yine kendi deneyimlerinden örnek vermek istiyorum. Anneannemin boynu son evrede tamamen eğilmişti. Şimdi oturduğunuz yerde boynunuzu bacaklarınıza paralel tutun; işte tam da öyle duruyordu. Açıklamanın da dediği gibi, fiziksel bozukluklar da baş göstermeye başlamıştı. Ayrıca yutma problemimiz de vardı. Bunun için doktora gittik ve boyunluk takılması gerektiğini söyledi doktor. Anneannem çok zayıftı ve doktor bu yöntemin ağrılı olacağını söyleyince uygulamaktan vazgeçtik. Kendimiz yemek yerken aileden birisi anneanneme koltukta, yavaş yavaş yemek yedirdi. Bir Alzheimer hastasından size uymasını bekleyemezsiniz, siz ona uymak mecburiyetindesiniz. O yüzden her sorunda ve her evrede yaşamınızı, evinizi ve hatta ilişkilerinizi ona göre düzenlemek zorundasınız.
Yürüme güçlükleri de son derece önemli zira büyük zorluklara yol açabiliyor. Biz anneannemi hiçbir şekilde oturtamazdık, sürekli yürümek ve dolaşmak isterdi fakat düzgün yürüyemediği için sürekli yere düşerdi. Kardeşlerimle aynı odayı paylaşmasına rağmen bir gece su istemek için kalktığında antrede düştü ve kafasını vurdu, bayıldı. Bu gibi kazalar maalesef yürüme güçlüğünün bir sonucu olabiliyor ve çok büyük dikkat gerekiyor. Siz ne kadar dikkat etseniz de eğer hastanız inatçıysa yapacak hiçbir şeyiniz yok; arada sırada böyle şeylerle yüzleşmek zorunda kalabiliyorsunuz. İdrar kaçırma da önemli bir sorun. Bunun için hastalara özel bezlerden kullabilirsiniz. Eğer siz ve/veya hastanız bu tür bezlerden kullanmak istemiyorsa, içiniz elvermiyorsa, bu bezlerin külot şeklinde olanları var. Aynı iç çamaşırı gibi giydiriyorsunuz ve hem hasta rahat ediyor, hem de siz rahat ediyorsunuz. Bazı ilaçlar normalden çok daha sık idrara çıkmayı gerektirebiliyor ve bu bahsettiğim bezler veya külotlar gibi bir desteğiniz olmadıkça tuvalet problemi her iki taraf için de çok büyük bir zorluk haline gelebiliyor. Bizim anneannemde yaşadığımız davranış bozuklukları genelde kabalaşmaktan ibaretti. Anneannem herkesin sevdiği, çok kibar bir kadındı fakat bu evrede artık herkese bağırmaya hatta küfretmeye başlamıştı. Bildiğim kadarıyla bazı hastalarda bu davranış bozuklukları cinsel bir boyuta da ulaşabiliyor. Toplum içinde uygunsuz hareketler yapanlar olabiliyor. Bu noktada profesyonel bir yardım almak en iyisi.